Araştırmacı Gazetecilik Üzerine 5 Film
Bir toplumun kültür ve bilgi düzeyinin gelişmesinde, eğitimle beraber en önemli rol oynayan erklerden biri de basın-yayındır. İnsanların evlerine teklifsiz giren, gazete, radyo, özellikle televizyon ve artık Youtube; objektif bir anlatımla, bireyleri farklılıklara saygı duymaya, bakış açılarını değiştirmeye, okumaya, öğrenmeye, soru sormaya ve doğru bulmadığı konulara itiraz etmeye yönlendirebileceği gibi, yalan ve manipülasyon üzerinden insanların algılarıyla oynayarak, hassasiyetlerini kaşıyarak ve nefret söylemi yaparak bireyin korkuyla sinmesini ve bilişsel kapasitesinin yalnızca belli bir düzeyde kalmasına yol açabilir. Basın, haber verir. Bir yerde olan bitenden haberdar olmak önemli bir şeydir. Haberdar olmadığınız, bilginizin olmadığı konuları hasbelkader uzaktan izlediğinizde bağlamdan kopacağınız için, sade benzerlik ön yargıları üzerinden hareket etmeye başlarsınız. Yani temel olarak habere konu olması gereken olaylar ve kişiler, sizin için birer stereotipe dönüşür. Hangi cinsiyetten, memleketi neresi, hangi politik görüşten, hangi sosyal statüden gibi sınıflandırmalar üzerinden bir yorum yapmaya başlarsınız. Oysa bir toplum aynılaşarak ayrışmamalı, tam tersine farklılarıyla birleşmelidir. Atatürk basınla ilgili olarak şöyle diyor:
Basın, milletin müşterek sesidir. Bir milleti aydınlatma ve irşatta, bir millete muhtaç olduğu fikrî gıdayı vermekte, hulâsa bir milletin hedefi saadet olan müşterek bir istikamette yürümesini teminde, basın başlı başına bir kuvvet, bir mektep, bir rehberdir.
Yani basının toplumun hem sesi hem de rehberi olması gerektiğini, hedefin toplumsal mutluluk olduğunu ve bunun yolunun da ancak aydınlanmadan geçtiğini anlatmış. Özgür basın, hoşumuza gitse de gitmese de sesini duyurabilmelidir. Bu haftanın beşli listesinde gerçek hayattaki gazeteciler üzerine önemli filmlere yer vermek istedim.
İki gazeteci Amerikan başkanını nasıl istifaya zorladı? The Washington Post gazetesi muhabirleri Bob Woodward ve Carl Bernstein, Tricky Dick lakaplı Amerikan başkanı Richard Nixon'ın, 1973'te kazandığı ikinci dönem seçimlerinden önce Watergate binasında yer alan rakipleri Demokrat Parti Komitesi'nden belge çalan ve dinleme yapan ekibi bizzat görevlendirdiğini öğrendiler ve müthiş bir araştırmacı gazetecilik başarısı göstererek, artık tüm skandalların sonuna gate kelimesinin eklenmesine sebep olacak bu skandalı delil ve doğrulatmalar sonucu gündeme getirmeyi başardılar. Nixon tarihte görevinden ayrılan ilk Amerikan başkanı oldu ve yerine yardımcısı Gerald Ford geçti. İşin ilginç yanı Bernstein özel hayatında Cumhuriyetçi partiyi destekliyordu. Vicdan işte böyle bir şey. Başrollerinde Dustin Hoffman ve Robert Redford'ın oynadığı 1976 yapımı bu harika politik gerilim kaçmaz bir seyirlik.
The Boston Globe gazetesinde 2002'de çıkan, Katolik kilisesinden birçok rahibin çocuk istismarı olayına karıştığı ve buna çoğunlukla göz yumulduğu haberinin öyküsünü izliyoruz. Spotlight gazetenin haberi yapan köşesinin ismi. Olay patlak verdiğinde halen hayatta olan Papa 2. Jean Paul ve halefi Papa 16. Benedict konuyu adresleyerek ayrı ayrı kınadılar. 2015 yapımı olan film, kesat bir yıl olmasını da fırsat bilerek En İyi Film ve En İyi Senaryo Oscar ödüllerine de uzanmayı başarmıştı.
Kamboçya'da 1975-1979 yılları arasında hüküm süren Kızıl Kmerler rejimi sırasında, milyonlarca insanın çalışma kamplarına gönderilmesini de içeren bir büyük trajedi yaşandı. 1984 tarihli filmimiz bu trajedi sırasında bölgede bulunan ve olayları dünya ile paylaşan The New York Times muhabiri Sydney Schanberg ve Kamboçyalı arkadaşı Dith Pran'ın (Pran'ı canlandıran Haing S. Ngor bu filmle Oscar ödülü de kazanmıştır) yaşadıkları hakkında.
Politik gerilimleri ve savaş filmleriyle tanınan usta yönetmen Oliver Stone'dan, 1979-1992 arasında süren El Salvador İç Savaşı sırasında orada olan fotomuhabir Richard Boyle ile birlikte kaleme aldığı bir başka gerçekçi yapım. 1986 tarihli film, savaşın en civcivli dönemi olan, 80'lerin başında geçiyor. İç savaşın etkilerini de çarpıcı biçimde veriyor yapım. James Woods başrolde.
2017'de The New York Times'tan iki gazeteci Jodi Kantor ve Megan Twohey, dünyayı değiştirecek bir habere imza attılar. Miramax film stüdyosunun sahibi ve Hollywood'un en etkili isimlerinden biri olan Harvey Weinstein'in 80'den fazla kadın tarafından gelen cinsel taciz ve tecavüz suçlamaları sonucunda tutuklanması ve hüküm giymesi konusuna yine diğer filmlerde olduğu gibi araştırmacı gazetecilik bağlamında bakan bir yapım filmimiz. Tüm dünyada başlayan #MeToo hareketi de bu olaydan sonra yaygınlaşmaya başlamıştı. Filmin başrolünde Kendimce Düşünceler haftalık bülteninin 19. sayısında da andığım Zoe Kazan var.
Sevgiyle kalın.