Denge Modeli ve Kızılderili Bilgeliği
Okul öncesi çocukların çok sevdiği çizgi film Peppa Pig'in de yaratıcısı olan animasyon stüdyosu Astley Baker Davies'in bir ara Netflix'te de iki sezonu Türkçe olarak mevcut olan (artık maalesef değil) bir başka animasyonu var. İsmi Ben & Holly's Little Kingdom. Minik perilerin ve elflerin yaşadığı gerçekten de küçük bir krallıkta geçiyor. Elfler bilim ve teknolojide, periler ise sihir ve politikada üstün (kraliyet ailesi perilerden oluşuyor). Peri kralının kızı Holly ve elflerin saygın isimlerinden Bay Elf'in oğlu Ben çok iyi arkadaşlar. Bir bölümünde Holly ve Ben'in uyku rutinlerinden bahseden bir sahne var. Özetle şunu anlatıyor, periler yatma vakti geldiğini baykuşun ötüşünden anlar, elfler ise saate bakarak; ancak yine de aynı zamanda uyurlar. Çok ilginç bir bölüm, çünkü bu aslında, bir doğruya ulaşmanın birden fazla yolu olduğunu gösteriyor.
Pozitif psikoterapi, İran asıllı Alman hekim Nossrat Peseschkian'ın 1968'ten itibaren ortaya attığı ve uygulanmasına önayak olduğu bir iyileşme tekniği. 1980'lerden itibaren dünyada da yaygınlaşan teknik, doğu ve batı felsefelerinin psikolojiye yaklaşımının kültürel bir sentezini yansıtıyor. İnsanların güçlü yanlarına odaklanıyor ve yaşadıkları sorunları gelişim fırsatı olarak görmelerini sağlıyor. Doğu medeniyetlerindeki denge ve ruhsallık kavramları ile, batı medeniyetlerindeki bireycilik ve gelişim kavramlarını bir araya getirerek, yaşamı denge modeli adını verdiği bir konsept üzerinden dört boyuta ayırıyor. Bunlar:
- Beden, fiziksel ihtiyaçlarımız ve sağlığımız.
- İlişkiler, yakınlarımızla temasımız bağlamında sosyal ihtiyaçlarımız ve bağlantılarımız.
- Başarı, iş/okul hayatımızla ilgili ihtiyaçlar, hedeflerimizi gerçekleştirmemiz.
- Hayal, anlam arayışımız, gelecekle ilgili fantezilerimiz, yaratıcı ve ruhsal ihtiyaçlarımız.
Modelle ilgili çalışma, hayatımızın bu dört boyutu arasındaki denge uzun vadeli olarak bozulduğunda çatışmaların ortaya çıktığını ve psikolojimizin bozulmaya başladığını söylüyor. Bu dengeyi tekrar bulma yolunda ise farkında olmadığımız/unuttuğumuz kaynakları keşfetmemize yardımcı oluyor (yılmazlık, sabır ve empati, yardım isteyebilme, yaratıcı düşünme, analitik düşünme, kendinden büyük bir varlığa inanç gibi bize iyi gelen ilacımız hangisiyse kendimizin keşfetmesi için bize destek veriyor). Örneğin boyun fıtığınız varsa, ağrıların şiddetlendiği dönemde yüzde cinsinden dengenizin çoğunu bedeninize kaydırmanız çok normal. Arayan bir arkadaşınızla uzun uzun konuşamayabilirsiniz, iş için kafanızı toplamanız zor olur, o an sizin için sadece iyileşmek vardır, başka bir anlam arayışında değilsinizdir. Uzun süreli bir denge kayması yaşamamak için bunu çözerek veya yönetilebilir hale getirerek ilerleyebilirsiniz ancak. Ve ilginç bir şekilde denge modeli hep bu sırayla işler. Önce bedeniniz, sonra ilişkileriniz, sonra başarınız ve en son hayaller. Kendiniz ve çevreniz için son altı ayda dengenizin nasıl olduğuna, kâğıt üstünde olabilir veya düşünerek de olsa, bir bakmanızı öneririm.
Şimdi bilim insanlarının geliştirdiği bu yaygın modelin, çok eskiden, Amerikan yerlileri tarafından uygulanan bir benzerini anlatmak istiyorum. Kızılderililerin Şifa Çarkı (Medicine Wheel) veya Kutsal Çember (Sacred Hoop) dedikleri, kökeni yaklaşık beş bin yıla varan bir denge sembolü var. Çember bireyin fiziksel, zihinsel, duygusal ve ruhsal boyutlarını ortaya koyan öğelerden oluşuyor. Her biri mevsimler, hayvanlar, renkler, yaşamın evreleri gibi ayrı kavramları temsil eden bu dört yön şöyle:
- Doğu, yeni başlangıçları ve doğumu temsil eder. Mevsimlerden ilkbahar ile ilişkilendirilir. Hayvanlardan yüksekten uçan kartal, renklerden ise güneş ve yaşam enerjisiyle anılan sarı ile sembolize edilir. Bireyin fiziksel boyutunu ifade eder ve denge modelindeki beden boyutuna tekabül eder.
- Güney, gençliği, bağ kurmayı ve büyümeyi temsil eder. Mevsimlerden yaz ile ilişkilendirilir. Hayvanlardan sürü halinde dolaşan kurt, renklerden ise tutku ve sevgiyle anılan kırmızı ile sembolize edilir. Bireyin duygusal boyutunu ifade eder ve denge modelindeki ilişkiler boyutuna tekabül eder.
- Batı, olgunluğu ve tecrübeyi temsil eder. Mevsimlerden sonbahar ile ilişkilendirilir. Hayvanlardan güçlü ayı, renklerden ise derinlik ve odaklanmayla anılan siyah ile sembolize edilir. Bireyin zihinsel boyutunu ifade eder ve denge modelindeki başarı boyutuna tekabül eder.
- Kuzey, yaşlılığı, bilgeliği ve ruhsal aydınlanmayı temsil eder. Mevsimlerden kış ile ilişkilidir. Hayvanlardan yerlilere fedakarlıkla yaşam kaynağı olan bufalo, renklerden ise saflık ve sonsuzlukla anılan beyaz ile sembolize edilir. Bireyin ruhsal boyutunu ifade eder ve denge modelindeki hayaller boyutuna tekabül eder.
Dünya hayatı, kendi içinde mevsimleri olan, engebeli ve zor bir yolculuktur. İstikamet aynı olsa da, yukarıdaki iki örnekte de gördüğümüz gibi, patikalarımız değişkenlik gösterebilir. Sacred Hoop kavramını dünyaya meşhur eden Chicago Bulls basketbol takımının 90'lı yıllardaki efsane koçu Phil Jackson'dır. Basketbol takımına uyguladığı liderliği, Kızılderili bilgeliği ile bağdaştırarak kullandığı metot ile takımıyla birlikte tam altı şampiyonluk kazandı. Çoksatar kitabının ismini de basketboldaki pota (hoop) kelimesinin eş sesliliğine atıfta bulunarak Sacred Hoops: Spritiual Lessons of a Hardwood Warrior koydu. Jung şimdi burada olsa, buna da bir tür eşzamanlılık olarak bakabilirdi. Belirli dönemlerde birbirinden haberi olmayan insanların aynı icadı gerçekleştirmesi, diğer bir deyişle çoklu keşif de aynı konuya bir örnek olarak verilebilir. Newton ve Leibnitz'in 17. yüzyılda birbirlerinden bağımsız olarak calculus konseptini geliştirmesi mesela. Ya da Alexander Graham Bell ve Elisha Gray'in telefonu aynı gün (7 Mart 1876) icat etmesi (Gray patent başvurusu yaptığında büyük bir sürprizle karşılaşıyor). İnsanoğlunun eşzamanlı dönemlerde dünyanın birçok yerinde yazıyı bulması bile sayılabilir. Buna ister ilhamı yakalamak deyin, isterseniz kültürel hazırlık veya zeitgeist etkisi; önemli olan farkındalığımızın açık ve dengemizin tam olması. Çarkıfelek hepimiz için dönüyor, iyileştirici etkisini seçmek kendi elimize.
Sevgiyle kalın.