Japon Kültürünü Öğrenmek İçin 5 Adet Anime Önerisi
Japonların kendine has çizim tarzı, kuralları ve alt kültürü ile 18. yüzyıldan beri alametifarikalarından olan çizgi roman sanatı manga, 20. yüzyılın başından itibaren animasyon yapımlara, diğer bir deyişle animelere kaynaklık etti. Birçok alt türü olan ve bazıları uzun yıllar boyunca bölüm bölüm yayınlanan animeler, esasında feodal dönemden başlayarak modern zamana kadar bu ilginç ada ülkesinin tarihine ışık tutmaya da yarayabilir. Bu yazıda Japon kültürü ve Japonya tarihini öğrenmek için 5 adet anime önerisi yapmak istedim.
Harika uzay westerni Cowboy Bebop'la tanınan Shin'ichirô Watanabe'nin yazıp yönettiği 26 bölümden oluşan tek sezonluk bu yapım, Japonya'nın uzun süren iç çekişmelerinin durulduğu, Tokugawa Şogunluğu tarafından idare edildiği ve feodal yapının iyiden iyiye güçlendiği Edo döneminde geçiyor. Samuray sınıfının uzun yıllar en çok itibar gördüğü bu dönemin sonları modernleşme öncesi döneme tekabül ediyor ve hayat samuraylar için zorlaşmaya başlıyor (Son Samuray filmini hatırlayın).
Meiji döneminde geçen yapımda, baş karakter Himura Kenshin, namıdiğer Battosai, namıdiğer (yanağındaki yara izine istinaden Samurai X), Meiji döneminin hemen başında, zorlanan bir dövüş sanatları okuluna yardımcı olan ve buradan başlayan bir maceraya atılan bir ronin (efendisiz samuray). 1996 tarihli yapımda (Gerçek hayatta Edo döneminin sonunda, Bakumatsu döneminde yaşamış bir kiralık kılıç olan Kawakami Gensai'den esinlenilen) kılıç ustası karakteri başı çekiyor, Japonya'nın izolasyonist politikasını bırakıp iyiden iyiye dış pazara açıldığı ve hızla kapitalistleşmeye başladığı bir dönemin sosyal hayatta yaşattığı zorluklara ustaca değiniliyor. 1838 Baltalimanı Antlaşması'ndan sonra bütün gümrük hakları kaldırılan ve emperyalist devletler tarafından resmen kanı emilmeye başlayan Osmanlı Devleti'nin, 1856 Islahat Fermanı'yla gayrimüslimlere ve yabancılara ek haklar verme periyoduyla yaklaşık aynı dönemlere denk düşüyor. Tabii Japonya bir ada ülkesi ve işgal tehdidi yaşamadan modernleşebiliyor (Risk oynayanların bileceği gibi, ada ülkelerinin işgali zor olduğu için güven içinde hızlı geliştirilebilir). Unutmadan, anime 95 bölüm ve müzikleri dinlenesi.
3. Kaze tachinu - The Wind Rises
Yaşayan en önemli animasyoncu, usta Hayao Miyazaki'nin 2013 tarihli bu uzun metrajında 1912'de biten Meiji dönemi sonrası (Meiji döneminde Rus Çarlığıyla yaptığı savaşı da kazanmasıyla) askeri anlamda iyice kendine güveni gelen Japonya'nın, çok aktif yer almadığı Birinci Dünya Savaşı'nı uzaktan gözlemleyip uçak sektörüne yatırım yapma macerasını anlatıyor. Uçak ve havacılık mühendisi olmak isteyen küçük yaştaki baş karakterimizin tasarladığı bir uçak gerçekten de İkinci Dünya Savaşı'nda kullanılıyor. Film çoğunlukla 1920'lerin başında ve Taisho dönemi dahilinde geçiyor.
4. Hotaru no haka - Grave of the Fireflies
Ateşböceklerinin Mezarı herhalde, çocuk oyuncu Kahraman Kıral'ın Tarık Akan ve Halit Akçatepe ile başrolleri paylaştığı Canım Kardeşim filmiyle birlikte gelmiş geçmiş en acı filmlerden biri olabilir (bir başkası da Kore Savaşı sırasında geçen Ayla ya da asıl yakışan ismiyle "Ağla"). 1988 tarihli yapımın yönetmen koltuğunda 2018'de aramızdan ayrılan Isao Takahata var. İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda, ABD'nin attığı atom bombası ile yıkılmış Hiroşima ve Nagazaki kentlerinin ve aynı zamanda da savaşın getirdiği ekstra fakirliğin gölgesinde, yiyecek ve barınma sıkıntısı yaşayan iki kardeşin öyküsünü anlatıyor. Kendisi de çocuk olan ağabey Seita, iyice küçük ve masum kız kardeşi Setsuko'yu korumak için neler yapmıyor ki (filmin bu açıdan 2018 tarihli Capernaum'un da esin kaynaklarından biri olduğunu düşünüyorum)? İkinci Dünya Savaşı sırasında Showa döneminde olan Japonya, Çin'in Mançurya bölgesini işgal ettikten sonra Pasifik okyanusunda ABD'nin Pearl Harbor askeri üssünü bombalıyor ve bir nevi Avrupa'da işi biten devi kendi üstüne çekmiş oluyor. Atom felaketini iyice hissetmek için dönemin çağdaşı Nazım Hikmet'in şiirlerini okumanızı öneririm.
5. Hadashi no Gen - Barefoot Gen
Keiji Nakazawa'nın savaş sonrası Japonya'sında hayatı en iyi anlatan eserlerden biri olan aynı adlı mangasından birçok kez ekrana uyarlanan yapım için 1983 tarihli animasyon film ve 1986 tarihli devam filmi en gurur verici örneklerden ikisi. Mangasında 1945'te atom bombasının düşmesi hadisesinden başlayarak yaklaşık 8 yıllık bir periyodu esas alan yapım, filmlerde bunu 3 yıla sığdırmış. Yine de Showa döneminin pek anlatılmayan diğer yarısını (ki Imparator Hirohito'nun ölümüne kadar uzun süre geçiyor) anlatması açısından önemli buluyorum. İnsanların radyasyondan etkilendikleri anları izlemesi zor olsa da. Öneririm.
Sevgiyle kalın.